Kanarek Harceński
grupa KANARKI ŚPIEWAJĄCE

Jest to jeden z najlepszych śpiewaków z całej ptasiej gromady, przy czym jego śpiew ukształtował się przy wybitnej pomocy człowieka. Kanarki harceńskie nazywa się u nas niekiedy „szlachetnymi". Nazwa ta powstała przed wieloma laty (od niemieckiego słowa „edeiroller") i nigdzie indziej na świecie nie jest używana. Śpiew kanarka harceńskiego różni się od śpiewu innych kanarków, nie jest tak lekki, sprawia wrażenie bardzo melodyjnego.

W okresie czterech wieków śpiew kanarka harceńskiego był kilkakrotnie przekształcany. Wzmianki o tym znajdujemy w różnych starych czasopismach, gdzie jest mowa o śpiewie, w którym oprócz różnego rodzaju turkotów, fletów, dzwonków i toków są trele słowicze i koler oraz zwrotki złożone z metalicznych, donośnych dźwięków, śpiewane z otwartym dziobem. Zdarzają się i dziś przypadki, że niektóre samczyki w swym repertuarze prezentują zwrotki nie objęte skalą tur, którą przyjęto za charakterystyczną dla współczesnego harceńskiego kanarka. Jest to prawdopodobnie skutek ujawniania się pewnych cech dziedzicznych.

Hodowcy w RFN, Czechosłowacji, krajach flandryjskich i Polsce nastawiają się na uzyskiwanie kanarków harceńskich o czystym śpiewie turkotowym, ozdobionym jedynie fletem i dzwonkiem dętym. Dla wybitnych znawców śpiewu są to kanarki idealne, dla przeciętnego człowieka jednak taki śpiew jest zbyt monotonny, brak w nim wesołości i tych zachwycających zmian, które są typowe dla śpiewu kanarków mających również tury wodne. Lista ocen śpiewu kanarka harceńskiego sporządzona przez COM obejmuje osiem obowiązkowych zwrotek (tur). Względy materialne, które są najważniejsze dla hodowców i znawców, powodują, że bardzo piękny i urozmaicony śpiew tego ptaka stale jest zawężany i sprowadzany do czterech podstawowych tur. Są to: turkot dęty i basowy oraz dzwonek dęty i Het. Spisano już na straty dzwonek perlisty, toki, turkoty wodne i szokiel, które w śpiewie kanarków występują coraz rzadziej. Wielcy specjaliści negatywnie oceniają zabiegi hodowców, którzy odważają się wprowadzić do głosu swoich kanarków tury wodne lub tokowe.

Eksperci PZHK i PE są również coraz mniej wrażliwi na urozmaicony, wielozwrotkowy śpiew kanarka harceńskiego. W trakcie przesłuchiwania kanarków na konkursach wykazują skłonność do eliminowania ptaków o turach tokowych i wodnych. Aby nie dopuścić do fatalnego ograniczenia śpiewu kanarka harceńskiego do jednej „superzwrotki", odpowiadającej wyłącznie kilku specjalistom, należałoby dokonać podziału kanarków harceńskich na dwie klasy: klasę A - kanarków bez tur tokowych i wodnych oraz klasę B - z turami tokowymi i wodnymi. W każdym konkursie śpiewu uwzględniano by wówczas ten podział, w którym kolekcja czterech kanarków bez tur tokowych i wodnych byłaby zaliczana do klasy A,'a gdyby chociaż jeden ptak z kolekcji miał w swym śpiewie toki lub turkot wodny, zaliczano by ją do grupy B.

Światowa Wystawa Ptactwa, która odbyła się w dniach 21.01-3.02.1980 r. w Ołomuńcu (w Czechosłowacji), przyniosła w konkursie kanarków harceńskich zmiany dotyczące wymiarów klatek oraz liczby kolekcji wystawianych przez jednego hodowcę.
Zezwolono także ekspertom na wystawianie własnych ptaków, w myśl stwierdzenia przewodniczącego Światowej Sekcji Ekspertów (OMJ)- Karla Schweitzera, iż nie powinno to przeszkadzać w obiektywnej ocenie opartej na fachowej wiedzy i uczciwości. Inną nowością jest możliwość wystawiania ptaków pojedynczych lub, jeśli w kolekcji znalazł się ptak niedysponowany, rozkładanie kolekcji na ptaki pojedyncze. Skala ocen śpiewu kanarka harceńskiego wg COM (w punktach) jest następująca:
1) turkot dęty 27 
2) turkot basowy 27 
3) turkot wodny 27 
4) dzwonek dęty 18 
5) flet 18
6) szokiel 18
7) toki 18
8) dzwonki 9
9) ogólne wrażenie 9

Całkowita suma punktów w skali ocen wynosi 171. Według twierdzeń znawców śpiewu kanarka harceńskiego nie ma jednak takich ptaków, których śpiew można byłoby ocenić na więcej niż 90 punktów. Suma punktów Jaką jeden kanarek może uzyskać za śpiew, wynosi zatem 90, cała kolekcja zaś składająca się z czterech kanarków może uzyskać 360 punktów.

W wydanych u nas dotychczas książkach o kanarkach podawano skalę ocen śpiewu kanarka harceńskiego (liczbę punktów) pomniejszoną trzykrotnie. Podczas końcowego obliczenia punktów (po zakończeniu oceny ptaków) mnożono otrzymaną sumę przez 3, co nie zawsze dawało właściwy wynik i komplikowało ocenę. Moim zamiarem nie jest jednak szczegółowy opis wszystkich tajników śpiewu kanarków harceńskich oraz ich oceny, lecz przedstawienie zbioru podstawowych wiadomości o życiu ptaków w warunkach domowych.

Wygląd ptaka. 
Wielkość kanarka harceńskiego wynosi 14 cm. Występują trzy odmiany ubarwienia: pierwsza - ciemno-zielono-żółta z domieszką barwy brunatnej i szafirowej, druga - żółta, trzecia - szeki żółto-czarne, żółto-zielone, żółto-zielono-czarne i żółto-zielono-brunatne. Samczyki mają intensywniejsze barwy całego upierzenia. Śpiewają tylko samce tej odmiany; samiczki jedynie poświerkują.

Warunki chowu. 
Utrzymywanie kanarków harceńskich w domu jest niezwykle łatwe. Każdy sklep zoologiczny oferuje odpowiednie do tego celu klatki i akcesoria oraz właściwą karmę. Klatka powinna być wyposażona w dwa karmniki, jedno butelkowe poidełko oraz basenik do kąpieli. Dno klatki musi być wysypane czystym piaskiem. Żerdzie do siedzenia (o średnicy około 12 mm) powinny być wykonane z miękkiego drewna. Klatka z kanarkiem nie może być umieszczona naprzeciw telewizora, powinna być w znacznej odległości od niego (np. 3 m), nie może też znajdować się w małej kuchni z piecem gazowym. Wiele osób trzyma kanarki w obszernych kuchniach wyposażonych w piec gazowy i mimo to ptaki czują się dobrze, jeśli pomieszczenie jest często wietrzone. Poza tym ptaki muszą być umieszczone niezbyt wysoko, maksymalnie na wysokości głowy dorosłego człowieka, i oddalone od kuchenki co najmniej 3 m. Stawianie klatki z kanarkiem na parapecie okna nie jest wskazane, gdyż ptak jest wówczas narażony na bezpośrednie działanie czynników atmosferycznych. Nadmierne nasłonecznienie może doprowadzić go do udaru słonecznego, a zbytnie chłody do przeziębienia.

Kanarki wyjątkowo szybko przyzwyczajają się do otoczenia i ludzi. Z łatwością dają się oswoić, można je wypuszczać z kłam na teren mieszkania, same też potrafią po kilku lekcjach trafić do niej. W dużych klatkach lub wolierach można przetrzymywać kanarki razem z innymi małymi ptaszkami, ale nie z papużkami, które zawsze są dla małych ptaszków niebezpieczne.

Karma składa się głównie z nasion rzepiku, kanaru, konopi, lnu, owsa struganego (owsika), maku, prosa, nasion sałaty, traw i słonecznika. Mieszankę z nasion wykonują hurtownie zaopatrujące sklepy nasienne oraz zoologiczne. Wystarczającą dawką jest łyżeczka karmy dziennie dla jednego ptaka. Do drugiego karmidełka lub naczyńka można kanarkowi podawać co drugi lub trzeci dzień kawałek biszkoptu, babki lub pokruszony sucharek. Jeżeli podawana na co dzień mieszanka nie zawiera maku lub murzynka, dobrze jest nieduże ich ilości podawać ptakowi w odrębnym naczyniu. Z karm witaminowych można podawać kanarkowi codziennie na przemian marchew, jabłko, zieloną pietruszkę lub szpinak. Jeżeli woda do picia nie znajduje się w butelkowym poidełku, to musimy ją codziennie zmieniać, ponieważ w małych otwartych miseczkach szybko dostają się do niej zanieczyszczenia i fermentują. Składników mineralnych, oprócz piasku znajdującego się na dnie klatki, dostarcza wapno ptasie lub ossasepia, zawieszone na drutach klatki.

Jesień jest okresem pierzenia się ptaków. W tym czasie kanarek przestaje śpiewać, staje się osowiały i zaczyna tracić pióra. Kanarki w dużych hodowlach przenosi się na okres pierzenia do wielkich wolier, gdzie mają dużo swobody i ruchu. Dobrze jest, jeśli podczas pierzenia ptak pozostaje na tym samym miejscu, w którym pierzenie się zaczęło. Przebiega ono wtedy bez zakłóceń, a nasz pupil mniej więcej po 6 tygodniach może już mieć nową szatę. Okres pierzenia się ptaków to również okres dużego zapotrzebowania organizmu na urozmaiconą karmę. Dzienne dawki pokarmu powinny być zwiększone o jedną trzecią w stosunku do dotychczasowych. Z karm witaminowych powinno się codziennie podawać ptakowi utartą marchewkę z odrobiną maku lub liście szpinaku z makiem.

Rozmnażanie i wychów młodych. 
Jest ono stosunkowo łatwe, pod warunkiem że dobrane w tym celu ptaki są zdrowe, dobrze upierzone i mają minimum 10 miesięcy.

Samiczki po pierzeniu trzyma się w pomieszczeniach o temperaturze obniżonej do 10°C. Niektórzy hodowcy uważają, że im niższa jest temperatura, w której samiczki były „zimowane", tym szybciej przystępują one do lęgów, gdy zostaną przeniesione do pomieszczeń o wyższej temperaturze, dostosowanej do rozpoczęcia lęgów, tj. powyżej 18°C. W okresie zimowania samicom należy podawać duże ilości urozmaiconej karmy, ponieważ podczas chłodów zwiększa się zapotrzebowanie organizmu na energię. W tym okresie oprócz karmy ziarnistej podajemy samiczkom nie soloną słoninę, łój bydlęcy oraz marchewkę, którą ptaki mogą do woli obskubywać. Woda pitna powinna być przynajmniej raz w tygodniu wzbogacana preparatem witaminowym lub polfamiksem Z.

Samczyki po pierzeniu umieszcza się w pojedynczych klatkach szkoleniowych, w których słuchają śpiewu swych nauczycieli, przeważnie ojców, i same wkrótce zaczynają ich naśladować. Kanarki harceńskie mają wrodzone zdolności do śpiewania, dlatego też wielu hodowców nie daje młodym samczykom żadnego nauczyciela.

Do lęgów wybiera się samczyki najlepiej śpiewające, dobrze zbudowane i upierzone. Wady śpiewu oraz wyglądu zewnętrznego są dziedziczne, toteż nie powinno się używać do rozrodu ptaków z takimi brakami. Kanarki harceńskie hoduje się przede wszystkim ze względu na znakomity śpiew, a więc przy wyborze osobników na rodziców cecha ta jest podstawowym kryterium selekcji. Zasady selekcji są obszernie opisane w książkach: K. Jankowskiego „Nasz polski kanarek" oraz W. Świeżego „Kanarki".

Rodzicielskie pary kanarków można dobierać także na podstawie koloru ich upierzenia. Jeśli partnerzy mają ubarwienie żółte, to ich potomstwo przeważnie ma również żółte upierzenie, a potomstwo rodziców zielonych - upierzenie zielone. Z kojarzenia kanarków żółtych z zielonymi można otrzymać miodki wszystkich możliwych odmian ubarwienia występujących u kanarków harceńskich. Ubarwienie i śpiew kanarków harceńskich są w głównej mierze uwarunkowane genetycznie. Jeżeli rodzice pod względem tych cech są heterozygotyczni, to wśród ich potomstwa znajdą się osobniki o cechach zarówno rodziców, jak i dziadków. Wywołuje to czasem duże rozgoryczenie hodowców, którzy przeznaczyli spore środki materialne na wychów najlepszego potomstwa po najlepszych rodzicach, a uzyskali część przychówku miernego.
Rozmnażanie kanarków harceńskich można prowadzić w dwojaki sposób:
monogamiczny, kiedy partnerzy są złączeni na cały okres lęgów od wiosny aż do lata, oraz bigamiczny, gdy jeden samczyk zapładnia 2-3 samiczki i nie bierze udziału
w wychowaniu młodych. Początkującym hodowcom zaleca się hodowle monogamiczne. Ptaki zaprzyjaźniają się, wspólnie biorą udział w budowie gniazda, niekiedy razem wysiadują jaja i zawsze wspólnie wychowują swe potomstwo.

Klatka do lęgów powinna być obszerna, tzn. mieć minimum 40 cm długości, 30 cm szerokości i 30 cm wysokości. Małe klatki zbyt szybko ulegają zabrudzeniu i trzeba je często czyścić, ponieważ młode ptaki mogą zjadać swoje odchody i chorować. Klatka musi też pomieścić koszyczek na gniazdko, przynajmniej trzy pojemniki na karmę i jeden na wodę. Dno klatki musi być wysypane piaskiem, w którym znajdują się mikroelementy potrzebne rodzicom do właściwej przemiany materii, i który zapobiega przylepianiu się odchodów do nóg młodych ptaków.
Gniazdo uplecione z wikliny lub wykonane z drutu (średnica 8-9 cm, głębokość 5 cm) umieszczone wewnątrz klatki ma tę zaletę, że para lęgowa chętnie w nim kopuluje, a dorastające już miodki nie brudzą miejsca poza klatką, co zawsze się zdarza w razie stosowania do lęgów gniazd zewnętrznych. Za wyściółkę gniazda mogą służyć krótko pocięte (na 3 cm) włókna konopi, suche źdźbła trawy, mech lub lignina. Niektóre kanarki same bardzo kunsztownie wykonują swe gniazda, inne natomiast wymagają pomocy hodowcy, gdyż stale je przerabiają, wyrzucają całą ściółkę i nigdy nie potrafią doprowadzić swego dzieła do stanu używalności. Należy wówczas odpowiednio uformować gniazdo ręcznie, a następnie dognieść je i wygładzić wnętrze żarówką, aby nadać mu właściwy kulisty kształt. W trakcie budowy gniazda dochodzi między partnerami do kopulacji. Jeżeli hodowla jest monogamiczna, specjalnie się tym zdarzeniem nie musimy przejmować, ponieważ jest ono pożądane, a samczyk, który ma tylko jedną partnerkę w ciągu roku, wyprowadzi z nią trzy do czterech lęgów. W hodowlach bigamicznych, gdzie na jednego samczyka przypadają dwie lub nawet trzy samiczki, hodowca powinien kontrolować kojarzenie, aby nie dopuścić samczyka do więcej niż trzech kopulacji w ciągu dnia. Oznaką gotowości samiczki do przyjęcia partnera jest częste przesiadywanie w gniazdku lub na żerdzi podczas śpiewu samczyka.

Samczyka dopuszczamy do kopulacji aż do momentu, gdy samiczka zniesie drugie jajeczko. Znosi ona w sumie 4-5jajeczek, po czym wysiaduje je przez 14 dni. Przez cały czas lęgów w klatce muszą się znajdować: ossasepia, wapno ptasie lub drobno tłuczone skorupki kurzych jaj (wyprażone w temp. 100°C)- Wapń jest potrzebny samicy do budowy skorupy jaj. Brak soli mineralnych, a tym samym anomalie w budowie skorupy, mogą wywołać trudności w znoszeniu jaj, a nawet śmierć samiczki. Znoszone jaja należy z gniazda usuwać, podkładając zamiast nich sztuczne lub bezużyteczne jajeczka. W dniu zniesienia ostatniego podkłada się do gniazda poprzednio wyjęte (sztuczne usuwamy) i zaczyna się odliczać czas wylęgu. Dzięki takiemu postępowaniu wszystkie pisklęta wylęgają się w tym samym czasie.

Niektórzy hodowcy podczas wysiadywania jaj przez samiczkę zmieniają jej karmę; jeśli składa się ona przedtem z mieszanki i dodatków w postaci biszkoptu, jaja kurzego oraz zielonek, to teraz samiczka otrzymuje wyłącznie rzepik z minimalnym dodatkiem kanaru. W dwunastym dniu wysiadywania jaj samiczka musi otrzymać bogatą mieszankę, a w dniu wylęgu młodych dodatkowo karmę miękką z drobno posiekanego gotowanego jaja kurzego wymieszanego z tartą bułką, marchewką i makiem.

Potrzebną ilość karmy obliczamy następująco: na jedno jajo dajemy dwie łyżki stołowe tartej bułki, jedną łyżeczkę maku oraz tartą marchewkę w ilości odpowiadającej masie jaja. Niektórzy hodowcy wzbogacają karmę miękką pożywkami
dla niemowląt lub paroma kroplami tranu. W okresie upałów karma ta szybko fermentuje, należy więc podawać ją w mniejszych porcjach kilka razy dziennie. Hodowcy, którzy sporządzają ją bez dodatku tartej marchewki, muszą w trakcie wychowu młodych podawać samiczkom różne zielonki, a zwłaszcza szpinak, mlecz i rdest ptasi. Sałata jest chętnie zjadana przez ptaki, ale może spowodować ciężkie, nieuleczalne biegunki.

Młódki dobrze karmione przez rodziców opuszczają gniazdo po 16-18 dniach od wyklucia się. Nie są jednak jeszcze samodzielne. W hodowli monogamicznej głównym ich opiekunem staje się samczyk, samiczka zaś zdradza gotowość do ponownego gniazdowania. Trzeba jej wówczas przygotować czyste gniazdo i świeżą ściółkę. Po wyjściu młodych z gniazda należy umieścić dla nich na dnie klatki pojemnik z miękką karmą oraz mielonym rzepikiem. Rodzice jedzący z tego pojemnika są przez młódki pilnie obserwowani i zazwyczaj po dwóch dniach młode samodzielnie próbują pobierać pokarm. Można oddzielić je od rodziców po 24 dniach, jeśli są całkowicie samodzielne i oprócz pokarmu miękkiego pobierają ziarnisty, składający się z rzepiku i kanaru.

Po oddzieleniu młodych od rodziców należy je jak najszybciej przyuczać do zjadania karmy ziarnistej, a pokarm miękki zastąpić suchym biszkoptem lub babką ptasią. Nie należy od razu umieszczać ich ze starszymi ptakami, które wyjadłyby przeznaczoną dla młodych karmę. Poza tym starsza młodzież po 10 tygodniach życia zaczyna pierzenie i potrzebuje innego pokarmu, złożonego z takiej samej mieszanki jak dla ptaków dorosłych, sporej ilości tartej marchewki oraz różnych zielonek i nasion maku. Należy pamiętać, że mak jest nieodzowny, jeśli podajemy ptakom zielonki i marchew. Przez cały czas wychowu młodych kanarków nie powinno zabraknąć w klatce wartościowych dodatków, jakimi są biszkopt lub babka ptasia. Okres młodzieńczy kanarki powinny spędzać w dużych wolierach, gdzie mają wiele swobody i ruchu, tak potrzebnego do rozwoju organizmu. Hodowcy zrzeszeni w PZHKiPE obrączkują swoje kanarki w celach ewidencyjnych, tj. rozpoznawania ptaka. Na każdej obrączce wygrawerowany jest znak hodowcy, rocznik i kolejny numer ptaka oraz godło państwowe. Obrączkę zakłada się kanarkowi na prawą nóżkę, kiedy ma on sześć lub siedem dni. W innych krajach nie ma znaczenia, na której nodze ptaka znajduje się obrączka.